Onderzoek steeds opnieuw de toestand van lichaam en geest. Om kort te gaan: de aard van de waakzaamheid is die van een schildwacht.
Shantideva
in de basis
het lichaam is gewend … – zolang het nog niet met meditatie in aanraking geweest is – dat het door de geest tegengewerkt wordt in wat het graag zou willen. De geest is altijd bezig , met alles om zich heen, met alles wat er gebeuren moet, kortom met het gewone leven dat we allemaal leven. In die aandacht van de geest is geen plaats voor de behoeften die het lichaam kent.
Het lichaam zou graag altijd in de basis zijn, dichtbij het grote mysterie, het onbegrijpelijke, het tijdloze. Dat is nog niet het mysterie zelf – wij zijn allemaal dat mysterie – maar voor het lichaam is de bekkenbasis daar het dichtst bij. Dus we moeten het lichaam, langzamerhand de kans geven om het leven wat het heeft – ook al heeft het altijd tegenstand – volledig te leven.
Het is dus het vrijlaten van iets dat gekooid is, het opnieuw bevestigen dat je een heel mens bent. Maar de oerkern die erin verborgen is, houdt niet op als je lichaam opgebruikt is en teruggaat naar de aarde. … Als dat eenmaal tot je doorgedrongen is gaat de oefening veel makkelijker – als je gewoon uitgaat van het feit dat je een bepaalde tijd van leven hebt, maar al die tijd dat je op aarde bent, dat je dit lichaam hebt, óók dat eeuwige beginsel bent.
De meditatie draait erom dat je, tijdens die tijdelijke fase, die je doorloopt van geboorte tot dood, die eeuwige mens in jezelf ervaart – niet wegzet als ‘god’ of ‘brahman ‘of ‘tao’, maar dat die een werkelijkheid voor je is. Daar gaat het om. … Het gaat erom de tijd die je gegeven is – dat je je lichaam hebt, en de mogelijkheden van lichaam en de mogelijkheden van het bewustzijn, zó te gebruiken dat je niet alleen dat eeuwige [het mysterie] in jezelf erváárt, maar er ook een uitdrukking van bent.
Maarten Houtman
brief aan een vriend
De Boeddha onderwees aandachtige oplettendheid
Van het lichaam als het enige pad om te betreden.
Houdt vast en bewaak haar goed, want de gehele dharma
Wordt vernietigd door gebrek aan oplettendheid
Nāgārjuna
bootnodig
En zoals de mens een boot nodig heeft
Om de zee te doorkruisen,
Zo heeft de geest
Het lichaam nodig om te verschijnen.
En zoals de boot afhankelijk is
Van de mens om de zee te doorkruisen,
Zo heeft het lichaam
De geest nodig om zich voor te doen.
Afhankelijk van elkaar
Gaan boot en mens op zee.
Zo hebben geest en lichaam
Elkaar nodig.
Visuddhimagga
klooster
Wie heeft ervaren dat het lichaam zelf het klooster is, is gelukkig.
Deze oorspronkelijke geest is zo zuiver en helder als de ruimte.
Milarepa
de yogi en de dienares
Padmasambhava (Tibetaans: Goeroe Rinpoche = kostbare leraar) vroeg tijdens zijn spirituele reis om onderricht aan yogi’s en yogini’s. Als hij de zeer bekwame yogini Geheime Wijsheid om onderricht wil vragen ontmoet hij haar dienares Kumari, die met een juk over haar schouders water aan het halen is. Zij negeert zijn herhaaldelijke verzoeken om een onderhoud bij de koningin en gaat stil door met het halen van water, daarom nagelt hij met zijn bovennatuurlijke krachten de zware kruiken die aan haar juk hangen aan de grond . “Ze laat het juk van haar schouders glijden, gaat pal voor Padmasambhava staan en roept uit: ‘U hebt grote yogische krachten ontwikkeld, machtige heer, maar wat vindt u van de mijne?’ Met deze woorden trekt ze een fonkelend kristallen mes en snijdt resoluut haar hartcentrum open, waardoor ze de energierijke en onmetelijke grote innerlijke ruimte van haar lichaam blootlegt.” Goeroe Rinpoche schaamt zich beseffende met wie hij te maken heeft en buigt voor haar en vraagt weer om onderricht bij de koningin. Kumari toont ook haar respect voor hem en vervolgens brengt ze hem, immers zijnde haar dienares, naar de koningin.
Judith Simmer Brown legt in haar boek “Het vrouwelijk principe in het Tibetaans boeddhisme” uit wat de betekenis is van dit verhaal. Kumari representeert de ‘dakini’. “Zoals we kunnen afleiden uit de naam Kumari (‘mooi meisje, kroonprinses’) is ze in haar optreden weliswaar nederig, maar in haar begrip en de aard van de werkelijkheid is ze koninklijk en imponerend. Zoals bij veel dakini’s is haar onderricht direct, niet met woorden maar met daden. Ze onderwijst specifiek met haar lichaam en snijdt haar eigen hart open om haar wijsheid te openbaren. … (meer…)
zorgeloos
Wunengzi verhaalt over Confucius die al zeven dagen omsingeld is door de bewoners van Kuang omdat ze hem aanzien voor een crimineel op wie hij erg lijkt. Al deze dagen zingt en speelt hij onafgebroken op zijn citer. Confucius antwoordt een leerling (Zhong You) op zijn vraag hoe het mogelijk is dat hij zo onbezorgd overkomt:
“Het stralen van de zon en maan kan de ellende van een eclips niet verhinderen. De kennis van een wijs of capabel mens is niet in staat iets te veranderen aan zijn lot, dat hem rijkelijk bedeelt of povertjes doet leven… De edele is in staat … anderen rechtvaardig te behandelen, maar hij is niet in staat ervoor te zorgen dat de anderen hem rechtvaardig behandelen. Dat ik door de mensen van Kuang word omsingeld is niet mijn schuld; ik ben ook niet in staat ervoor te zorgen dat zij mij niet omsingelen. Trouwens het is toch alleen mijn lichaam dat ze kunnen omsingelen. Daarnet was ik onzichtbaar en vormeloos in leegte en rust; bevrijd van emoties was ik ondergedompeld in het onpeilbare. Ik zou niet weten waar ik me zorgen over zou moeten maken, en daarom vind ik het gepast me te vermeien met citerspel en zang.”
lichaam en geest
| Shen-hsiu schreef:
‘Het lichaam is een boom van wijsheid, |
Huineng schreef ernaast:
‘Wijsheid is geen boom, |
Shen-hsiu was een geleerde en ervaren leerling van de vijfde Patriarch, die tevreden was over het gedicht van zijn student. Er wordt mee bedoeld dat je in zen wijsheid uit je lichaam haalt. ‘Je zit roerloos, stevig en ademt rustig. Lichaam en geest worden als één gezien.’ Huineng -een monnik die niet goed kon lezen en schrijven- verbaasde de vijfde Patriarch met zijn gedicht. Hij werd zijn leerling, en vervolgens zijn beroemde opvolger.
Zonder het opruimen van stof zullen we nooit helder inzicht krijgen. In zen is het doel in contact te komen met de werkelijkheid door middel van dit reinigingsproces. Het gedicht van Huineng is een voortzetting van het eerste gedicht. Een spiegel kan nooit vlekkeloos schoon zijn; zolang er een spiegel, een ‘ik’, is is het onvermijdelijk dat er stof op komt. ‘Wat te doen? De spiegel wegdoen! De spiegel van het ik loslaten. […] Zen probeert je te leren ervaren dat dit zelf geen subject of object is, maar de levende ervaring als zodanig. Het is de intimiteit van het leven, de levensstroom. Het ervaren daarvan heet verlichting.’ Het ‘ik’ moeten we niet proberen stuk te maken of onderdrukken, slechts aandachtig bestuderen door ons af te vragen wie het is die aan het denken en voelen is.
spiegel zen
Kakuzan Shido (1252 – 1305) “created the ‘mirror Zen’ practice to address women’s interest in their physical appearance.” Women have been and still are oftend told that their looks are their greatest asset and women can “excercise power by seducing or influencing powerful men.” Mirror zen was meant to encourage nuns to “see through their feelings and attachments to physical form by meditating in front of a mirror. Instructions were to look deeply into one’s nature and ask: ‘Where is a single feeling, a single thought, in the mirror in which I gaze?”
Kakuzan used Huineng’s teaching on the mirror to instruct her students as follows:
Since not a thing
takes lodging in the mind,
it is untainted:
To speak of polishing
is itself illusion.