In het voorjaar van 1992 werd Mimi Maréchal ziek. Ze aanvaardde haar situatie en de lichamelijke klachten in de daaropvolgende drie jaar met verbazingwekkende kalmte. Men zei haar wel eens:
‘Zen helpt je vast om de dood onder ogen te zien.’
Mimi antwoordde dan:
‘Nee, dat doet het niet, maar het onder ogen zien van de dood helpt me om zen te beoefenen.’
Tijd en ruimte zijn één. Je kunt zeggen: ‘ik moet vanmiddag iets doen’, maar eigenlijk is er geen ‘vanmiddag’. We doen de dingen een voor een. Dat is alles. Er is geen tijd als ‘vanmiddag’ of ‘één uur’ of ’twee uur’. Om één uur lunch je. Lunchen is zelf één uur. Je zult je ergens anders bevinden, maar die plek kan niet worden losgemaakt van één uur. Voor iemand die werkelijk ons leven apprecieert, zijn zij hetzelfde. Maar als we ons leven moe worden, kunnen we zeggen: ‘Was ik hier maar niet heengegaan. Ik had voor de lunch beter ergens anders heen kunnen gaan. Hier is het niet zo best.’ In je geest schep je een (andere) notie plaats, losgemaakt van een feitelijke tijd.
Of je kunt zeggen: ‘Dit is slecht, daarom kan ik het beter niet doen.’ Op hetzelfde moment dat je zegt, ‘ik kan het beter niet doen’, doe je eigenlijk ‘niet-doen’. Je hebt dus geen keuze. Als je de notie van tijd en plaats scheidt, denk je dat je een keuze hebt, maar in feite moet je wat doen, of je zult ‘niet-doen’ moeten doen. Iets niet-doen is iets doen. Goed en slecht bestaan alleen maar in je geest. We moeten dus niet zeggen: ‘dit is goed’, of ‘dit is slecht’. In plaats van slecht te zeggen, moet je zeggen: ‘niet doen!’. Als je denkt: ‘dit is slecht’, raak je in de war. In het rijk der pure religie is er namelijk geen onderscheid tussen tijd en plaats, goed en slecht. Alles wat we moeten doen is doen zoals het uitkomt. Doe iets! Wat het ook is, we moeten het doen, ook al is het iets niet-doen. We moeten leven op dit ogenblik. … Dat is Zen-beoefenen. In deze beoefening is er geen sprake van verwarring. Als je op deze manier leeft ken je nooit de geringste verwarring.
Once you merge your tracks into the stream of Zen, you spend your days silencing your mind and studying with your whole being. You realize that this Great Cause is not obtained from anyone else but is just a matter of taking up the task boldly and strongly, and making constant progress. Day by day you shed your delusions, and day by day you enhance your clarity of mind.
Your potential for enlightened perception is like fine gold that is to be refined hundreds and thousands of times. What is essential for getting out of the dusts, what is basic for helping living creatures, is that you must penetrate through freely in all directions and arrive at peace and security free from doubt and attain the stage of great potential and great function.
This work is located precisely in your own inner actions. It is just a matter of being in the midst of the interplay of the myriad causal conditions every day, in the confusion of the red dusts, amid favorable and adverse circumstances and gain and loss, appearing and disappearing in their midst, without being affected and “turned around” by them, but on the contrary, being able to transform them and “turn them around.”
When you are leaping with life and water cannot wet you, this is your own measure of power. You reach an empty, solidified silence, but there is no duality between emptiness and form or silence and noise. You equalize all sorts of wondrous sayings and perilous devices and absolute perceptions; ultimately there is no gain or loss, and it is all your own to use.
When you go on “grinding and polishing” like this for a long time, you are liberated right in the midst of birth and death, and you look upon the world’s useless reputation and ruinous profit as mere dust in the wind, as a dream, as a magical apparition, as an optical illusion. Set free, you pass through the world. Isn’t this what it means to be a great saint who has emerged from the dusts of sensory attachments?
Yuanwu (1063-1135)
The Goal
Gray Wolf made one of her rare visits to the circle, and after a talk by Raven she remarked, “The goal of practice seems to be just more practice.”
Raven bobbed his head. “Well?”
Gray Wolf hesitated, and then asked, “So there’s no end to it?”
Raven hopped down from his perch to a little hummock beside
Gray Wolf, put his beak to her ear, and murmured, “Thank goodness.”
Iedere stap mag eeuwig lijken te duren, maar ongeacht hoe ongeïnspireerd je je voelt, ga precies en consequent door met het volgen van je beoefeningsschema. Dit is hoe we onze grootste vijand, gewoonte, tegen zichzelf kunnen gebruiken.
Dzongsar Jamyang Khyentse Rinpoche