In het voorjaar van 1992 werd Mimi Maréchal ziek. Ze aanvaardde haar situatie en de lichamelijke klachten in de daaropvolgende drie jaar met verbazingwekkende kalmte. Men zei haar wel eens:
‘Zen helpt je vast om de dood onder ogen te zien.’
Mimi antwoordde dan:
‘Nee, dat doet het niet, maar het onder ogen zien van de dood helpt me om zen te beoefenen.’
… things are conceived just as they are perceived. They are not even named. If I look at a cup, I give it a Chinese name while you English call it ‘cup’. … Actually, for all of us, the subject of these concepts simply sits here in total clarity on the table. We know what it is; we know its name. In Silent Illumination naming is of no concern.
To see things in this way in meditation is very valuable. Sitting together here we can discriminate men from women, Chinese from British, maybe even Welsh from English, older from younger. Such discriminations normally come along with some sort of judgement or valuation. Labels, names and so on are the roots of prejudice.
Categorisation usually generates inequalities in values with preferences and aversions, however subtle, drifting across the mind. Whenever such inequalities have taken hold, buddha-nature becomes invisible. When truly realised, buddha-nature is indivisible.
Of course, this is no simple matter and, furthermore, to consider a thief to be one’s father might engender a lot of trouble in the everyday world. Nonetheless, in the perspective of Silent Illumination, the basis of mind is seen to lack duality; dualistic functioning is a secondary, not a fundamental condition. We need to contemplate the practical significance of this.
‘Without any signs whatsoever, it illumines without any grasping, yet it still goes on knowing.’ The practitioner in Silent Illumination is not concerned with meaning and therefore grasps at nothing. He may see a bird fly through tbe sky. He does not deny that the bird has flown from one tree to another, yet this is not a focus of his concern. ‘As the Tibetans say, this is like ‘writing on water’. You move your finger across the water yet nothing remains. The thing has happened; now it has passed by. In silence, the practitioner knows buddha-nature, but there is no trace of this in his mind, no grasping, no discarding. There is brightness, silence, illumination. Rising from the cushion, he drinks a cup of tea, nothing remarkable; he just gets on with whatever needs to be done.
Wat is de werkelijkheid, die van het gehaaste, verongelijkte ik, of die van de
rustige constatering dat alles voorbijgaat –
behalve dat moment dat die duidelijk is?
Dit kan de beginvraag van een nieuw leven zijn, tenminste als…
Als je niet terugvalt in de durende onmin van je ik.
Als je tijd vrijmaakt om je hele zelf te leren kennen.
Het zelf dat er was vóór je geboorte en er is na je dood.
Dat vraagt inspanning en discipline,
dag aan dag, natuurlijk.
En je moet zóveel van jezelf houden
dat je je de tijden dat het niet lukt het niet kwalijk neemt.
Je bent immers nog niet héél,
alleen onderweg.
Dat onderweg zijn is fantastisch.
Iedereen heeft een uitstraling. Het belangrijkste is de innerlijke glimlach te cultiveren, de stilte van de persoonlijke actie, en daarmee een plaats te geven aan wat binnen ons allen ligt te wachten: het ontwaken van onze ware natuur!
Op verschillende basisscholen wordt met mindfulness gewerkt. In het hoofdstuk ‘Aandacht begint bij de adem’ uit ‘Stilzitten als een kikker’ van Eline Snel zegt Tim uit groep 2:
‘Ik vind het fijn om te ademen en voel me lekker zacht en uitgerust vanbinnen.’
Daydreaming is very seductive; when the thoughts “If I were… If I had… ” come up, they pull you in… When we ask the question “What is this?” it will bring us back to the moment. What is happening now? What is right here to enjoy and to appreciate?
‘Natuurlijk,’ zei ik in mezelf, ‘is het ‘t makkelijkst hier op de landtong te wonen, een beetje te vissen, je in de zon bruin te laten branden, gezond en sterk te worden en goede boeken te lezen, alsof er niets aan de hand is en er op de wereld slechts vrede en welvaart heerst.’ … Om de een of andere reden schoot mij een vers van Polonski te binnen:
‘Wanneer de schrijver slechts een golf is en Rusland de oceaan, dan kan hij niet onbewogen blijven, wanneer er in de elementen beroering is ontstaan.’
… Als ik schrijver wilde worden, moest ik midden in de gebeurtenissen van het leven staan en mij niet terugtrekken in de stilte van de steppe en mij niet door de muziek van zelfs de allermooiste gedichten in slaap laten wiegen. … [Toen] stond mijn besluit om naar Moskou terug te keren … vast.
Wanneer gezegd wordt dat de mens fundamenteel goed is of naar het evenbeeld van God geschapen is, dan is dat niet zo maar een bewering, waar men het al of niet mee eens kan zijn, maar het is een oproep aan
In dat perspectief beleven we noch onszelf noch de medemens uitsluitend als object, object van onze verwachtingen en behoeften, maar als subject, een wezen waarin we, naast alle kortzichtigheid en hardheid, menselijkheid kunnen onderkennen. We beleven de ander dan zoveel mogelijk als eerste persoon, dat wil zeggen, zoals we onszelf beleven. Voor zover we de ander als subject kunnen beleven begint de scheiding tussen subject en object haar scherpte te verliezen. We zijn in staat ons in de ander in te leven. Een gevoel van verwantschap, van fundamentele verbondenheid begint de beleving van ons mensbeeld te kleuren. In de mate waarin we daartoe in staat zijn, zijn we in staat de naaste lief te hebben zoals onszelf. Concreet komt dit neer op een diepgaande verandering van onze levenshouding en ons mensbeeld. Volgens de boeddhistische traditie kan deze wijze van beleven zelfds uitgroeien tot het vermogen (siddhi) van telepatie.
In het contemplatieve leven blijft ons zelfonderzoek naar onze eigen menselijkheid dus niet staan bij onszelf: het leidt tot het vermogen en de bereidheid om ook de menselijkheid in de medemens te onderkennen. Dit is geen theoretische zaak, geen kwestie van goede voornemens om onszelf of anderen eens op een andere manier te bekijken. Er is meer voor nodig dan dat. Nodig is de beoefening van spirituele disciplines, die ons weer in contact brengen met onze eigen menselijkheid – waarin we soms zelfs nauwelijks meer in geloven. Vervolgens ook disciplines die ons de ogen openen voor de menselijkheid van anderen en die ons leren de ander te zien en te benaderen als onszelf: als een wezen, dat net als wij fundamenteel zachtmoedig en gevoelig is,al wordt dat wezen dan ook – wederom net als wijzelf – beheerst door blindheid, egocentrisme, agressie, levensangst en teleurstelling over de mensen, over zichzelf en mogelijk over het leven in het algemeen. Vrijwel alle contemplatieve tradities reiken dergelijke discplines aan.
Han F. de Wit
Twintig monniken en één non, die Eshun heette, hielden meditatie-oefeningen onder leiding van een zenmeester. Eshun zag er aardig uit, ondanks haar kaalgeschoren hoofd en haar eenvoudige kleren. Verscheidene monniken werden in het geheim verliefd op haar.
Eén van hen zond haar een liefdesbrief waarin hij met klem vroeg haar alleen te mogen ontmoeten.
Eshun antwoordde er niet op. De volgende dag hield de zenmeester een lezing voor de groep, en toen die afgelopen was, stond Eshun op. Ze richtte zich tot de schrijver van de brief en zei: ‘Als u werkelijk zoveel van me houdt, omhels me [dan] nú.’
De grondbeginselen van de Morita-therapie:
Shoma Morita was boeddhist in de naikan-traditie en psychiater. Hij ontwikkelde een therapie die gebaseerd is op het levensdoel. Zijn therapie had een grote spirituele invloed in Japan.